Nông nghiệp Việt Nam: Trụ Cột Quan Trọng Trong Tăng Trưởng Kinh Tế Quốc Gia

Vietnam đã khẳng định vị thế là một trong những nền kinh tế năng động nhất Đông Nam Á, kết hợp giữa tăng trưởng công nghiệp nhanh chóng và nền nông nghiệp vững chắc. Trong khi đất nước tiến gần hơn tới công nghiệp hóa và chuyển đổi số, nông nghiệp vẫn là trụ cột thiết yếu, đảm bảo an ninh lương thực, việc làm nông thôn và hiệu quả xuất khẩu. Bài viết này tổng quan về những thành tựu kinh tế gần đây của Việt Nam, vai trò quan trọng tiếp tục của ngành nông-lâm-thủy sản, cùng những nỗ lực hiện đại hóa sản xuất hướng tới tăng trưởng bền vững và giá trị cao.

Bức Tranh Kinh Tế Việt Nam 2024–2025

Kinh tế Việt Nam tiếp tục duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ, với GDP ước đạt 476,3 tỷ USD trong năm 2024, vượt qua Philippines để gia nhập nhóm ASEAN-4. IMF dự báo GDP sẽ đạt 506 tỷ USD trong năm nay, xếp thứ 33 trên thế giới. Trong ASEAN-6, Việt Nam dẫn đầu về tốc độ tăng trưởng GDP với 7,09% trong năm 2024.

Trên nền tảng này, Quốc hội khóa XV đã thông qua đề xuất đặt mục tiêu tăng trưởng ít nhất 8% trong năm 2025, thể hiện sự lạc quan và cam kết chính sách cho việc tiếp tục mở rộng kinh tế.

Nông nghiệp: Trụ Cột Giữa Quá Trình Công Nghiệp Hóa

Khi Việt Nam chuyển từ nền kinh tế dựa trên nông nghiệp sang mở rộng công nghiệp và dịch vụ, ngành nông-lâm-thủy sản vẫn là trụ cột quan trọng và có tiềm năng cao cho phát triển quốc gia. Mặc dù tỷ trọng đóng góp vào GDP đã giảm từ 17% năm 2015 xuống còn 11% trong nửa đầu 2025, ngành vẫn đóng vai trò chiến lược trong việc đảm bảo an ninh lương thực, việc làm nông thôn và tăng trưởng xuất khẩu. 

Được thúc đẩy bởi chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ cao và mô hình sản xuất xanh, nông nghiệp Việt Nam đang chuyển từ sản lượng thuần túy sang tăng trưởng giá trị gia tăng, bền vững và công nghệ cao. Quá trình hiện đại hóa này không chỉ nâng cao năng suất và chất lượng mà còn đưa ngành trở thành lực lượng cạnh tranh trong chuỗi cung ứng nông sản toàn cầu, đặc biệt ở các lĩnh vực nhu cầu cao như sản phẩm hữu cơ, nông nghiệp thông minh và cây trồng thích ứng với biến đổi khí hậu.

Hiệu Suất Xuất Khẩu Mạnh Mẽ và Thặng Dư Thương Mại

Xuất khẩu tiếp tục là động lực chính của tăng trưởng kinh tế Việt Nam, với các sản phẩm nông-lâm-thủy sản duy trì vị thế mạnh trên thị trường toàn cầu, bất chấp sự phát triển của nền công nghiệp trong nước.

Năm 2024, xuất khẩu nông-lâm-thủy sản đạt mức kỷ lục 62,5 tỷ USD, tăng 19% so với năm 2023 và đưa Việt Nam vào top 10 nước xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới.

Các sản phẩm nông-lâm-thủy sản duy trì đóng góp tích cực và tăng trưởng cho cán cân thương mại trong thập kỷ qua. Trong 8 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đạt thặng dư thương mại gần 14 tỷ USD.

Ngành nông nghiệp tiếp tục là trụ cột của sức mạnh thương mại quốc gia. Xuất khẩu nông-lâm-thủy sản đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì thặng dư thương mại ổn định, giúp bù đắp những biến động của ngành công nghiệp và sản xuất.

Nông nghiệp Việt Nam duy trì tăng trưởng ổn định 2,5–3,5% mỗi năm, với sản xuất cây trồng đóng góp khoảng 50% tổng giá trị xuất khẩu nông sản.

• Xuất khẩu gạo: khoảng 9 triệu tấn, trị giá 5,7 tỷ USD, đứng thứ 3 thế giới.

• Xuất khẩu cà phê: 1,32 triệu tấn, trị giá 5,48 tỷ USD, đứng thứ 2 thế giới.

• Xuất khẩu hạt điều: 730.000 tấn nhân chế biến, chiếm hơn 80% thương mại toàn cầu, trị giá 4,37 tỷ USD, Việt Nam đứng số 1 thế giới.

• Xuất khẩu cá tra: 2 tỷ USD, tăng 9% so với cùng kỳ, củng cố vị thế thứ 3 xuất khẩu thủy sản toàn cầu.

Chuyển Đổi Công Nghệ và Thách Thức Tương Lai

Tính đến năm 2025, Việt Nam đã thành lập 12 khu nông nghiệp công nghệ cao được công nhận cấp tỉnh với diện tích hơn 400 ha và 51 khu nông nghiệp công nghệ cao được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (MARD) chứng nhận.

Theo MARD, khoa học và công nghệ đóng góp khoảng 30% vào giá trị gia tăng của ngành, phản ánh những cải thiện đáng kể về năng suất và tính bền vững. Việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến—như hệ thống tưới chính xác, cảm biến nông nghiệp thông minh, và kỹ thuật canh tác hiện đại—giúp giảm chi phí sản xuất 30–50%, trong khi công nghệ bảo quản và chế biến sau thu hoạch giảm thất thoát 5–10%. Cơ giới hóa cũng tiến nhanh, với hơn 95% diện tích chuẩn bị đất đã cơ giới hóa, góp phần nâng cao hiệu quả lao động và ổn định năng suất.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong việc mở rộng nông nghiệp công nghệ cao trên toàn quốc:

• Chi phí đầu tư cao: Nguồn vốn hiện tại chỉ đáp ứng 55–60% nhu cầu, hiệu quả đầu tư còn hạn chế.

• Chất lượng lao động thấp: Lực lượng lao động nông nghiệp thiếu kỹ năng số và kỹ thuật để đáp ứng nông nghiệp hiện đại.

• Phân mảnh đất và hạ tầng yếu: Đất nông nghiệp nhỏ lẻ, rời rạc; đường nông thôn và hệ thống logistics chưa theo kịp tốc độ phát triển.

• Thị trường hạn chế và không ổn định: Xuất khẩu nhiều sản phẩm còn thô hoặc bán thành phẩm, giá trị gia tăng thấp, thương hiệu quốc tế chưa được công nhận.

Drone phục vụ bản đồ, phun thuốc và kiểm soát sâu bệnh.

Hệ thống IoT và nền tảng quản lý trang trại AI theo dõi đất, thời tiết và sức khỏe cây trồng.

Nông nghiệp thẳng đứng: Indoor Farm tại Hà Nội.

Hệ thống blockchain và truy xuất nguồn gốc kỹ thuật số.

Mặc dù sản lượng cây lương thực giảm nhẹ do thời tiết, Việt Nam vẫn đảm bảo đủ cho nhu cầu trong nước, an ninh lương thực và xuất khẩu. Thủy sản nuôi trồng ổn định nhờ mô hình công nghệ cao, trong khi đánh bắt biển gặp khó khăn do thời tiết không thuận lợi.

Nuôi trồng thủy sản vẫn duy trì ổn định, được hỗ trợ bởi các ứng dụng công nghệ cao và mô hình nuôi tập trung, mang lại lợi nhuận kinh tế mạnh mẽ. Tuy nhiên, điều kiện thời tiết không thuận lợi đã ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động đánh bắt hải sản.

Ngành chăn nuôi lợn của Việt Nam đã phục hồi ấn tượng và thể hiện khả năng thích ứng cao sau dịch tả lợn châu Phi năm 2019, vốn gây sụt giảm nghiêm trọng đàn lợn quốc gia. Kể từ đó, ngành dần ổn định khi các ổ dịch hiện chủ yếu được kiểm soát trong các trang trại nhỏ, trong khi các doanh nghiệp chăn nuôi quy mô lớn tăng cường các biện pháp an toàn sinh học và hiện đại hóa hệ thống giống.

Trong khi đó, sản xuất gia cầm tiếp tục mở rộng ổn định nhờ điều kiện chăn nuôi thuận lợi, kiểm soát thú y được cải thiện và nhu cầu nội địa gia tăng.

Kết Luận

Ngành nông nghiệp Việt Nam vừa là biểu tượng của sự bền bỉ, vừa là động lực của đổi mới. Bất chấp sự mở rộng công nghiệp, nông nghiệp tiếp tục đảm bảo nguồn cung thực phẩm, việc làm và thặng dư thương mại. Với việc ứng dụng công nghệ liên tục và chính sách hỗ trợ, Việt Nam đang trong vị thế thuận lợi để biến nông nghiệp thành ngành giá trị cao, bền vững và cạnh tranh toàn cầu—góp phần củng cố tăng trưởng kinh tế lâu dài và khẳng định vị thế nông nghiệp hàng đầu châu Á.