Sở hữu nước ngoài tại Việt Nam: Cơ hội bứt phá khi tiến gần nâng hạng thị trường

Bức tranh tổng thể về sở hữu nước ngoài

Sở hữu nước ngoài (Foreign Ownership Limit – FOL) luôn là chủ đề “nóng” khi nói đến khả năng nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên (Frontier) lên mới nổi (Emerging). Theo thống kê từ Bloomberg và HSBC, trong nhóm 25 cổ phiếu lớn nhất Việt Nam, có tới nhiều doanh nghiệp đang tiến sát trần FOL, đặc biệt trong ngành tài chính – ngân hàng và bán lẻ.

Ví dụ:

• ACB, TCB, MBB, HDB, VIB: các ngân hàng thương mại có tỷ lệ sở hữu nước ngoài gần kịch trần 30%.

• MWG: gần như kín room với 48% so với mức tối đa 49%.

• VNM, MSN: nhờ mở room 100% mà nhà đầu tư ngoại còn dư địa lớn (VNM còn 51%, MSN còn 75%).

Điều này cho thấy dòng vốn ngoại đã có sự hiện diện mạnh mẽ, nhưng vẫn còn “nút thắt” pháp lý và giới hạn kỹ thuật kìm hãm sự bùng nổ.

Ý nghĩa của nâng hạng thị trường

Khi Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi (MSCI hoặc FTSE), điều này đồng nghĩa với việc:

• Quỹ chỉ số (ETF) toàn cầu bắt buộc phân bổ vốn: Theo ước tính, dòng vốn thụ động (passive funds) có thể đổ vào từ 5 – 7 tỷ USD ngay giai đoạn đầu, chủ yếu vào các bluechip nằm trong rổ MSCI Emerging Markets.

• Dòng vốn chủ động (active funds): sẽ nhân lên nhiều lần con số trên, do các quỹ chủ động đánh giá cao nền tảng vĩ mô, tốc độ tăng trưởng GDP 6–7% và sự ổn định chính trị của Việt Nam.

• Tăng thanh khoản, cải thiện định giá P/E: Nghiên cứu các thị trường đã nâng hạng (Pakistan, Qatar, UAE), định giá trung bình tăng 20–30% trong 12–18 tháng sau khi nâng hạng. Việt Nam hoàn toàn có thể kỳ vọng một chu kỳ tăng trưởng mới.

Lượng tiền có thể đổ vào thị trường Việt Nam

Hiện tại, quy mô vốn hóa thị trường chứng khoán Việt Nam vào khoảng 200 tỷ USD. Nếu nâng hạng, các quỹ ETF như iShares MSCI EM ETF, Vanguard FTSE EM ETF sẽ phân bổ vốn cho Việt Nam với tỷ trọng khoảng 0,7 – 1% rổ toàn cầu.

Điều này tương đương dòng vốn thụ động 5 – 7 tỷ USD. Nếu cộng thêm dòng vốn chủ động, con số này có thể lên đến 10 – 15 tỷ USD trong vài năm đầu.

So sánh với thanh khoản hiện nay (khoảng 1 tỷ USD/phiên), dòng vốn này có thể tăng gấp đôi thanh khoản bình quân, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Top các doanh nghiệp hưởng lợi

(1) Ngân hàng – nhóm đầu tiên hút vốn ngoại

• VCB, BID, CTG, TCB, VPB, MBB, ACB, HDB, VIB đều có vốn hóa lớn và thanh khoản cao.

• Tuy nhiên, room ngoại của nhiều ngân hàng đã kín, buộc phải nới room. Đáng chú ý trong nhóm ngân hàng, VIB TCB và HDB đang tự khóa room ngoại và theo dự thảo mới sẽ không được phép tự khóa room ngoại.

• Lợi thế: lợi nhuận ngành ngân hàng chiếm >30% lợi nhuận toàn thị trường.

• Rủi ro: nợ xấu tiềm ẩn từ bất động sản, giới hạn pháp lý về tỷ lệ sở hữu.

(2) Tiêu dùng & Bán lẻ – ngành tăng trưởng bền vững

• MWG, VNM, MSN, SAB: là những cổ phiếu “ưa thích” của nhà đầu tư ngoại.

• MWG gần kín room, trong khi VNM và MSN vẫn còn dư địa lớn.

• Lợi thế: tầng lớp trung lưu Việt Nam tăng nhanh, sức mua tiêu dùng bùng nổ.

• Rủi ro: cạnh tranh gay gắt, biên lợi nhuận có thể bị thu hẹp.

(3) Bất động sản & Xây dựng

• VHM, VIC, VRE, NVL: sở hữu quỹ đất lớn, được kỳ vọng hút vốn khi Việt Nam tăng trưởng đô thị hóa.

• Lợi thế: thị trường bất động sản Việt Nam có tiềm năng dài hạn.

• Rủi ro: nợ vay cao, phụ thuộc chính sách pháp lý giải phóng mặt bằng.

(4) Năng lượng & Hạ tầng

• GAS, POW, BSR, PLX: thuộc nhóm phòng thủ, hưởng lợi từ nhu cầu năng lượng dài hạn.

• Lợi thế: Việt Nam là trung tâm sản xuất công nghiệp khu vực, nhu cầu điện – khí đốt tăng cao.

• Rủi ro: giá dầu khí biến động toàn cầu.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để bứt phá và nâng hạng thị trường chứng khoán. Với dòng vốn tiềm năng lên đến hàng chục tỷ USD, sự quan tâm của các quỹ toàn cầu, và động lực từ cải cách pháp lý, câu chuyện nâng hạng không chỉ là “cơ hội”, mà còn là bước ngoặt cho thị trường vốn Việt Nam.

Trong bức tranh đó, nhóm ngân hàng, tiêu dùng – bán lẻ, bất động sản và năng lượng sẽ là những trụ cột chính hưởng lợi. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa, Việt Nam cần sớm tháo gỡ rào cản room ngoại và nâng chuẩn minh bạch thông tin, tạo điều kiện cho dòng vốn ngoại bùng nổ.